Бороотой аялалын бичлэг

Яг одоо арлын улсын орон нутгийн цагаар өдрийн нэг цаг гучин зургаан минут болж байна. 4 цагийн өмнө Инчоны нисэх буудлаас 335 хүний суудалтай онгоцны дийлэнхи болсон ах дүү нарынхаа хамтаар Осака хотын нисэх онгоцны буудалруу зүглэлээ. Шөнө нь сайн унтаагүйг хэлэх үү, хичнээн ядраад унтмаар байсан болов 10000 метрийн өндөрт цагт 1000 орчим километрийн хурдтай давхиж байснаас чих дүнгэнэх ба нислэгийн цаг ч богино учир тухтай амрах цаг олдолгүй тал нутагруу нисэх онгоцонд суугаад сайхан амарч авах санаатай байтал 12 цаг 20 минутад нисэх ёстой байсан онгоц маань бороон дунд зогссоор л байна.

Хүлээлгийн танхим ганцхан цуг нэгтнүүд маань бус Монголруу ажлаар явж буй Солонгосууд болоод аялалаар яваа Японууд харагдана. Дэлхийд эдийн засгаараа 3-т ордог улс гэхэд энэ нисэх буудал дээрээс интернэтэд орно гэдэг жаахан хэцүү ажил юм. Яг одоо өвөр дээрээ компьютер тавьчихаад газар дээр сууж байна.

Энэ хүртэл яаж ирсэн аялалын түүх тун сонин. Уг нь бол 6 сарын 29 ны өдөр буюу уржигдар Инчон хотоос тал нутагруугаа нисэх байсан боловч, манай төрийн өмчит авиа компаний "гайхамшигт" бодлого хийгээд менежментийн үр дүнд 3 цаг нисээд орчихдог газарлуу одоо болтол очоогүй харин ч эсрэг зүг нисэж ирчихээд байж байна. Яахав бүр хүмүүсээ хаясангүй, хаа байсан Японоор дамжуулаад авч байгаа ч заавал ингэх хэрэг байсан эсэх дээр эргэлзэж байна. Ямар ч бизнесийн байгууллага өөрсдийгөө алдагдалд оруулан байж "ийм" шийдвэр гаргана гэхээр аргагүй л "Moral hazard" гээч юм нэвт үнэртэж байна. Эндэх МИАТ компаний төлөөлөгч настайвтар ах байна. Ийш тийш л гүйгээд байна. Бичээд сууж байсан Японоор "...онгоцондоо суу..." гээд л зарлаж байх шиг байна. Босохоос.

Бороотой арал дээрээс

Нэг мэдсэн аль хэдийн 11 цаг 20 минут болчихож. Уг нь өнөөдөр тал нутагруу тэнгэрийн хүлэгт суугаад нисэх байсан боловч манай төрийн өмчит компаний гайхамшигт бодлогын ачаар дэлхийн хаа нэг тийшээ зүглэн нисэх онгоцны чимээ хажууханд дуулдах зочид буудалын өрөөнд ганцаараа хэвтэж байна. Эхлээд ч яахав урьд нь байдаггүй байсан телевиз энэ тэр үзээд их л таалагдаж байсан ч, тэр адреналин нь нээх өндөр тунтай үүсээгүй бололтой одоо нэг салбайсан нөхөр сууж байна. Тэгж байгаад фэйсбүүк дээрээ "Гяндангийн мухарт цаазын гүйцэтгэлээ хүлээн суух ялтан, чимээгүйн дунд нислэгээ хүлээн хэвтэх зочид буудлын хоригдолтой адил байж болох юм." гээд биччихсэн чинь эрхэм анд Түвшөө "Яаж адил байхав... Нэгэнд нь ирээдүй байна, харин нөгөөд нь алга байна шүү дээ..." гэсэн мөрөөр амаа таглуулав.

Хийх юмаа олж ядан хүүхэд наснаас ижилдэн дассан компьютер хүртэл сонирхол татахаа байж эхлэхэд орчин тойрноо судлах санаатай гарч алхалаа. Аралын үүл шал өөр харагдах юм. Гүн харанхуйд цагаан будаг цацсан мэт учир битүүлэг хийгээд нууцлаг харагдах тэнгэрээс удалгүй бороо дусаж эхэлсэнд, шүхэргүй гарсан миний бие шалавхан буудлын зүг зүглэхдээ нутгийн Солонгосуудыг бус зочид буудлын эзэд болоод энгийн үед байдаггүй өндөр эмэгтэйчүүл хийгээд гадаад царайтай "зочид"ыг харлаа. Борооны улирал нэгэнт эхэлсэн тул зочид гадаа ч дотор ч асар чийгтэй байх бөгөөд эйр-кондишн асаачихаар тохируулгыг нь ойлгохгүйн учир даараад болохгүй унтраагаад минут ч хүрэхгүй хугацаанд халууцаад болохгүй, орон дээрээ хана налаад сууж байна. Телевизээр үзчихмээр сонирхолтой юм нэг ч алга. Техник технологийн дэвшлийг ашиглан 60км-ын цаана өрөөндөө сууж байгаа нэгэн найзтайгаа скайпдаж байгаа боловч тоглож байгаа тоглоомондоо ялагдах тоолон уурсах дуунаас өөр үгс үл сонсогдоно.

Яг үнэндээ бол энд нээх ирээдүй гэхээр юм харагдахгүй түр зуур шаварт суучихаад л байж байна. Дараагийн бичлэгтээ яагаад ийм болсон талаар судлаад бичнээ.

Тэргүүн хийгээд Террорист

Саяхан манай гуравдагч хөрш АНУ-ын тусгай бэлтгэлтэй цэргүүдийн нухсан Осама Бин Ладен өөрийн цэргүүдээсээ бусад хүн болгоны үзэн ядалтын төв болж байлаа. Яагаад гэвэл тэр хэдэн мянган хүнийг алсан террорист аллагын гол зохион байгуулагч байсан. Тэр хүн тусгай бэлтгэлтэй тэнгисийн цэргийнхний гарт буудуулаад газарт унасаны дараа бол нэгэн цагт эхээс төрөөд буцаад газар дэлхийдээ шингэн алга болдог тэрнээс хэдхэн хормын өмнө амьд байсан биет. Гагцхүү өөрийнхөө зорилгын төлөө үйлдсэн зүйл нь түүнийг бүхэл дэлхий ертөнцөөрөө үзэн ядах сэтгэлийг төрүүлсэн. Манайд анхны удаа айлчилсан их гүрний ерөнхийлөгч ч мөн адил тийм сайн нэртэй байгаагүй. Гэхдээ энэ хоёр хүнд нэг чанар ижил буй. Бусдын юу гэж дүгнэхээс үл хамааран өөрийн зорилго, тэмүүлэлийн төлөө зүтгэсэн. Тэр зорилго тэмүүлэл нь хувийн байна уу хувьсгалын байна уу гол биш энэ хүмүүс махан биеийнхээ чадварыг оюуны хүчтэйгээ ашигласан. Яахав аль алиных нь хувьд төрөх цагаас заяасан нөлөөтэй гэр бүл л байсан байх.


Аливаа амьтай амьгүй "бүтээгдэхүүн" ямар нэг зорилго дор, ямар нэгэн шалтгааны үр болон үүсэн бий болдог. Хүний хувьд тэр зорилго нь юу гэдгийг, өөрөө ч мэдэхгүй байгаа би тодорхойлж чадахгүй юм. Магадгүй амар амгалан амьдарч, оюун ухаанаа цэнгэг байлгаж, бусдыг энэрэн нигүүлсэн байх юм болов уу гэж ойлгоод байдаг. Тэр зорилгодоо хүрэх зам нь харин хүн болгонд харилцан адилгүй бөгөөд тайван нөхцөлд торнисон хүн ерөнхийлөгч болж байхад, тааламжгүй нөхцөлд өссөн хүмүүн террорист болчихсон давхиж явна. Манай нэг профессор "зам нь замыг нээдэг" гэж хэлж байсан юм. Өөрөөр хэлбэл мухар зам гэж байхгүй гэсэн санаа. Харин бид яадаг вэ гэхээр, нэг замаар явж байгаад тэр замаа өөрийн мөнхийн явах ёстой зам мэт сэтгэж мухардалд орвол ихэнх нь бууж өгөөд дуусдаг байхад, хэсэг бүлэг нь өөр замыг хайдаг. Өчигдөр үертэй байсан зам өнөөдөр үертэй байх албагүй. Мөч бүр ертөнц хувьсан өөрчлөгдөж байна. Замаа зөв хай.

Хөлдүү бичлэг

Зун цагийн налгар өдрүүдийг
Зураг шиг сайхан хосуудын дүр чимнэ
Зөнөсөн өвгөн мэт миний дотор
Зөв буруу нь үл мэдэгдэх бодлууд эргэлдэнэ

Урьд нь шархалж үзээгүй мэт би хайрламаар байна

Урт олсон дээрээс үл хальтран дүүлэх мэт би дурлан наадмаар байна

Улиг болсон тэнэг бодлууд сэтгэлээс үл гарна

Ухна мэт мунхаг би бодлоо захирч үл чадна

Цэв хүйтэн ус цавьруу орох мэт ухаа сэргэлээ
Цэнгэгийг даран булингартуулах шороо дэндүү их юм
Цэлмэг өдрийн эхлэл болж наран гийх мэт
Цэгнүү тэнэгийн толгой ухаан орж эхэллээ

Олон хамаг амьтны тусын тулд зүтгье
Оломгүй их далай мэт ухааныг үүсгье
Огтлогдон тасарсан зүрх мэт сэтгэлийг нэгтгье
Огоорч эргүүтэхийг дуудах харанхуй бодлыг гэгээрүүлье

Дуусдаггүй "яагаад"уудыг уу

Дараагийн долоо хоногт хичээлийн шалгалтууд өгөгдөөд энэ улирал дууслаа гэж. Тал нутагтаа очиж дээрээс унах гэж байгаа мэт гялалзах ододыг ширтэн хэвтэх мөч дөхсөөр л. Урьд нь Монголд байхдаа тэр ододыг тийм сайхан гэдгийг Солонгосын хойг дээр амьдрах болсон цагаас хойш ухаарч байх шиг байна.
Дүрсгүйтэж байгаад хичээл сонголт дундаа "Одон орны ойлголт" гэдэг хичээл оруулчихсан аймшгийн мэргэжлийн нэр томъёог нь ханзаар биччихсэнүүдийг нь ойлгохгүй ч гэлээ өөрсдийн ямар эгдүү хүрэм жижигхэн гэдгийг сайн ойлгоод байгаа шүү. Тэгээд л яагаад энэ ертөнц үүсээд яаж яваад би энд ингээд бодоод бичээд байгаа юм бол гэсэн философийн бодолд автагдаад л.

Монголд харилцааны сургууль дээр байхад оюутны зөвлөлд доор нь ажиллаж байсан нөхдүүд сая хонхны баяраа хийж байна тэгсэн би энд хэдэн ойлголтын хичээлүүд сонсоод явж байна. Гэхдээ төрөлх бус хэлээрээ юмыг сонсоно гэдэг тархийг ч хөөрхөн чангалдаг бололтой юм. Манай сургуулийн оюутан бүр сонсох ёстой "Загалмайн шашны ойлголт" хичээлээр Есүс гэж "хүн" яаж яваад бурхан болчихов, яагаад энэ олон хүмүүс шинжлэх ухаанаар бүү хэл эрүүл ухаанаар хэлэхэд хэцүүхэн зарим нэг зүйлсүүдэд ингээд итгээд яваад байна гэдэг талаар орж байгаа юм. Ухаан орсон цагаасаа лам багш нарыг харж, Гандан хийд орж хүрд эргүүлж өссөн миний хувьд эхлээд энэ хичээл эвгүй санагдаж байлаа. Тэгсэн сонсоод байх тусам бүр их юм эргэцүүлж байна шүү. Нээрээ энэ чинь яагаад гэсэн бодол төрж эхэлж байх юм. Шашны хувьд "итгэж" явах бус шашны шавийн хувьд "амьдарч" байж гэмээнэ "жинхэнэ итгэл" байна гэсэн нэг мөр дүгнэлтэнд хүрэх шиг болсон. Бодоод эхлэхээр тогтсон үзэл бодлоос эхлээд үйл хөдлөл ч гэсэн өөрт хүртэл мэдрэгдэхээр өөрчлөгдөөд эхэлдэг бололтой юм.

За тэгээд л "гоё" эмэгтэйг хараад сэтгэлд нэг тийм баясах сэтгэл төрдөг дийлэнхи эрчүүл байхад бас өөртэйгөө ижлийг сонирхдог эрчүүл байдаг гэхээр төрөх цагаас ялгардаг гормон нь л өөр гэсэн хариулт гараад ирнэ. Тэгтэл яахаараа тэр гормон нь өөрчлөгдөөд байдаг юм.
Яагаад эмэгтэйчүүд гоё гутлын дэлгүүрийн хажуугаар өнгөрөхдөө заавал хардаг вэ гэх мэтчилэн арай гавалаа цоолоод гарчихгүй олон яагаад дунд бүдчин төөрсөн жижиг тархи минь байж байна. Гэхдээ бодоод байхаар нэг л тайлбар(шүтэн барилдлага) дээр буугаад байдаг болохоор Бурхан багш үнэхээр агуу сэтгэгч байжээ ч гэж нэг бодогдоод л байгаа юм.

Зурагдсан хуурцаг

Яаж байгаад зурчихсанаа үл санах

Ялтаст хуурцаг эргэж байна
Аялгуу хөглөсөн чимээ бус
Яг л нэг хэмнэл эргээд байх шиг

Зурагдсан ангалаас гарах
Тэр яршигт дуутай ихэрлэн
Зурагдсан сэтгэлээс үл гарах
Энэ хөлдсөн бодол байх шиг

Цаг хугацааны ангалд унасан мэт
Миний сэтгэл
Зурааснаасаа үл давах тэр хуурцаг хоёр
Нэг агаар амьсгалдаг болтой

Түүх

Монгол уламжлал тэр үү бүр багаас л үлгэр сонсож өсөөд, арай том болохын хамтаар хүрээлэн буй "томчуул" түүх ярьж, толгой бол өнгөрсөн цагийн үнэн, давсалсан, туйлширсан янзан бүрийн мэдээллээр бөмбөгдүүлсэн гэхэд болно. Бага байхад бол энд тэнд явж байгаад сонссон, хичээл дээр сурсан, хичээл дээр үзсэн гээд сонссон болгондоо л бараг итгэж явсан шиг байгаа юм. Тэгээд сүүлд нөгөө мэдээллүүд дээрээ тулгуурлаж мөрийцөөд багагүй тооны амттан алдсан даа.

Одоо ингээд арай ухаан орчихоод дүгнээд үзсэн, төрсний гэрчилгээн дээр байдаг өөрийнхөө төрсөн он сар өдөртөө ч итгэхгүй хэмжээнд очитлоо няхуур ханддаг болчихсон байх шиг. Яг үнэндээ бол төрөх эмнэлэгт л намайг тэгээд биччихсэн болохоос яг тухайн үеийн ой дурсамж лав надад байдаггүй юм. Байсан ч ой дурсамж нь байгаа юмыг өөрчилж болоод байгаа жишээ хэд хэд байна. Тэр тусмаа улс төрийн шинж чанартай дурсамж өөрчлөх аргууд бүр цагаандаа гарчихсан байдаг бололтой. Өнөөдөр "Христийн шашин ба орчин үеийн ойлголт" гэх сонгож авсан хичээл дээр сууж байсан профессор тэгж ярьж байна, хүний мөн чанар бол ерөнхийдөө "амьд" үлдэх. Анх энэ хичээлийг сонгочихоод, за нөгөө шашин яриад явчихгүй байлгүй гэж найдаж байсны дагуу багшын хувьд өөрөө сүмийн номлогч хүн ч гэлээ хичээлийн хувьд судлаач хүний хувиар Есүс Христ гэж чухам түүхийн хуудаснаа ямар хүн байсан талаар заадаг.

Амьд үлдэх арга сүвэгчилж байгаа дээр нь нэмээд эрх мэдэл, хөрөнгө гэсэн хоёр том хүчин зүйл нэмэгдчихвэл одоогийн энэ Ливи, Иемэн, Сири гэх мэт улсуудад болоод байгаа асуудал хамгийн наад захийн жишээ гэж байна. Гэхдээ ерөнхийдөө бол Кадафи ч гэдэг юм уу, Мубарак  эсвэл бид нарт хамгийн ойрхон жишээ болоод байгаа хүмүүсийн хувьд хувь хүний муугаасаа бус ерөнхийдөө дарж чадаагүй хүний мөн чанар нь тэр бололтой юм.

Бид нарын хэрэглэдэг цаг тооны бичиг(хуанли)ийн хувьд дундад зууны үед Ромоос жилийн жилд гаргадаг байсан ба "дээр" байгаа нөхдүүд өөрсдөө суудалдаа удаан суухын тулд "автор"уудад нь эд баялаг өгч тэрхүү "дээд суудал" дээр байх хугацаагаа чадахаар сунгаж байсан байгаа юм.
Сүүлийн үед бүр багаасаа хойш л үндэсний чөлөөлөгч баатар болох Д.Сүхбаатар жанжины талаар бол янзан бүрийн яриа гараад эхэлж байна. Зарим нь бүр нээрээ тийм бол яах вэ ч гэмээр. Гэхдээ л тухайн үед юу ч болж байсан, үр дүнд нь өнөөдөр Монгол улс тусгаар тогтносон улс байж л байна. Түүхийн хуудаснаа тодорч гараагүй ч шивнээстэй үйл явдал хичнээн байдгийг хэн ч мэдэхгүй. Зарим нөхдийн хувьд өнгөрснийг өөрчилөх ирээдүйг өөрчилөхөөс амархан байх шиг байгаад байгаа юм.

Өнгөрсөнд хөтлөгдөж бус, тэртэй тэргүй очиж байгаа ирээдүйдээ хөтлөгдөж амьдарч гэмээнэ хүн болоход жаахан ч гэсэн ойртох шинжтэй.