Ялзрал

Яг одоо үүрийн 3 цаг болох гэж байна. Фэйсбүүкийн үндсэн хэдэн функцүүд ажиллахгүй 3 долоо хоносны эцэст ямар ч гэж хэвийн байдалдаа орж би гэдэг хүн жаахан ч гэсэн баярлаад авлаа. Чухам л гэгээрчихсэн мэт амьтан сүүлийн үед үндсэн анхаарал хичээл&эмэгтэй гэдэг юман дээр төвлөрүүлээд өөрийгөө ялзарч байгааг анхаарахгүй яваад байсан бололтой. Гэхдээ энэ ялзрал сүүлийн үед үүссэн ч юм биш, бүр дунд сургуульд байх үеэс буюу нилээд хэдэн жилийн өмнөөс улбаатай байж магадгүй юм гэсэн дүгнэлтэнд хүрээд байна.

Би ялзрал гэж үзээд байгаа ч зарим хүмүүст сайн зүйл ч байж магад. Ерөөсөө нэг тийм хөнгөн хуумгай гэх юм уу даа. Дунд сургуульд байхдаа олимпиадад ордог байлаа. Нэг удаа эцэг эхийн хурал дээр манай анги даасан багш намайг "хийтэй бөх" гэж хэлж байсныг сонссон нь одоо болтол санаанаас гардаггүй юм. Яахав харилцааны гээч сургуульд сураад, гадаад дотоодоор тэнээд ирэхээр намба жаахан суугаад нухацтай боддог болсон ч нөгөө л хий нь оршин байсаар байгаа бололтой юм. Өөрийгөө нэг үгээр илэрхийл гэвэл, салхи гээд хэлчихэд оночихмоор ч юм шиг. Яахав тодорхой хэдэн зүйл дээр үнэхээр гүн суурьтай ханддаг ч ерөнхий байдлаараа би яг л салхи ч шиг тогтворгүй нэгэн бололтой.

Тооны хичээл үзэж байхдаа ч, хэлний хичээл үзэж байхдаа ч зөвхөн тухайн үед хэрэгтэйг нь л сураад хэрэглэхийг нь хэрэглэж байсан маань шалгалт зэрэгт багагүй амжилттай хэрэгждэг стратеги байсан боловч, жинхэнэ амьдрал дээр маш муу суурь болж байх шиг байна. Одоо нээх оройтоогүй байх шиг байна. Ялзрал байгаа ч арилгачихвал болох шинжтэй.

Энэ бичлэгийг уншиж байгаа та ч гэсэн оюун бодол, биеийн чинь хаа нэгтээ ялзарч буй хэсэг байх вий хэсэг тунгаагаад үзээрэй.

Дээшээ нисэх үү, дээвэр хүртэл нисэх үү

Улиран өнгөрч буй 2010 оны сүүлтэй зэрэгцээд энэ онтой цуг орхиж буй өөрийгөө дүгнэж цэгнэж, сүүлийн үед бол нөгөө л бодлын далайдаа хөвж явах шив. Өмнөх "Зүүд" гэдэг бичлэг ч үүнээс үүдэж бичсэн байх. Эдийн засгийн янзан бүрийн юм уншиж байгаад David Romer гэж хүний нэгэн нийтлэлийг уншлаа. Ерөнхий санаа нь бол хүрэх гэсэн газартаа хүрэд зогсох уу эсвэл үргэлжлүүлээд яваад л байх уу гэж.

Санхүүгийн нэгдэлд ажилладаг зөвлөхүүд дээр жишээ авсан байгаа юм. Санхүүгийн зөвлөхүүд бол үйлчлүүлэгчийнхээ хөрөнгийг баталгаагүй зүйл дээр мөрий тавиад алдчихалгүйхэн шиг явж байвал болоо гэж байхад эсрэг талд нь үйлчлүүлэгчид бол мэдээж аль болох их л хэмжээний ашиг чухал байдаг. Нөгөө ханаж цадахыг мэдэхгүй гэдэг энэ дээр гарч ирж байгаа юм л даа. Угаасаа үүргээ гүйцэтгэчихсэн хүн илүү ажиллаж өөрийнхөө хүч чадал, оюун ухаанаа тарамдаад яахав гэх маягтай ажиллаж байгаа юм. "Wall street 2: Money never sleeps" ийг үзэж байхад Bretton James гээд нөхөрт гол дүр маань "Хүн болгонд хүрэхийг хүссэн газар байдаг, чинийх хэд юм?" гэж асуудаг санагдана. Зөв санаж байгаа бол тийм юм байхгүй гэх маягтай инээмсэглээд гардаг байхаа.

Хүний хүсэл хязгааргүй. Энэ бол араатан мэт хүмүүн бидний мөн чанар. Тийм ч байгаагүй бол амьдралыг амар болгож буй машин, онгоц, гар утас гэх бүтээгдэхүүнүүд төрөхгүй байсан биз. Түүнчлэн яруу алдарт социалисм ч үүний үр дүнд нуран унасан биз. Жилийн төлөвлөгөөгөө биелүүлж л байвал илүү гарах нь хамаагүй, учир нь илүү хийлээ гээд "Хөдөлмөрийн баатар" цолыг энгэр дээр мялаагаад явуулахаас өөр тэр хүнд унах юм байхгүй. Тэгтэл капиталист нийгэмд хэн илүү зүтгэнэ, хэн илүү сэтгэнэ тэр нөхөрт яамны дарга нараас илүү зэрэглэлийн суудлаар Давосын чуулга уулзалтанд очих боломжийг олгож байгаа юм. 

Тэнцсэн тэнцээгүй гэдэг шалгалтын системээс зүтгэлээр нь тоо гаргаад дүгнэчихдэг системтэй сургуулийн оюутнууд илүү айдастай илүү хүчин чармайлттай байдаг нь энэ чанар биз. Хүн цохиход хүртэл цохиж байгаа хүний нүүрийг бус, толгойных нь ард байгаа газрыг цохино гэж төлөвлөөд цохивол гараа л гэмтээхгүй бол өрсөлдөгчөө "Накаут" болгодог хэрэг.

Орон тооны бөглөөс болох биш хийж бүтээе гэх хүмүүс л бидний Монгол устаж алга болохгүй хөгжлийн жанжин шугаманд утгаараа орох биз.

Зүүд

Өчигдөр оройжингоо Монгол нэрийг нь мэдэхгүй ч муушиг гэдэг тоглоомоор хүйтэн байрандаа мушигсаны эцэст өнөөдөр өглөө сэрэхдээ хоолой хөндүүр болсон сэрэв. Хэсэг сууж байгаад гарч өлсөж байна гэх дохиог өгөх гээд байгаа гэдэсрүүгээ хоол хийчихээд ханиадны эм уугаад унтахаар хэвтлээ.


Сэтгэл зовоож байсан асуудлууд, болоод янзан бүрийн юмыг ёстой нэг хутгаж өгч байх шиг байна. Компьютер болоод хүний тархины хувьд нэг нь химийн урвал нөгөө нь  цахиур дээгүүр гүйх цахилгаан гүйдэл. Сүүлийн үед нөгөө аймар квант компьютер гэж яриад байгаа болохоос. Заримдаа зүүдлэхээс айх юм, заримдаа салахын аргагүй сайхан зүүднүүд. Ер нь бол сэтгэл бодлоосоо илүүгүй хүний хувьд роботны арай дээд хувилбар ч юм шиг. Үгүй ч байж магад. Хүйтэн мөсөнд гар хүрэхэд хэдийгээр гар мэдрэх ч эцсийн бөлөгт хүйтэн байна гэдэг сигналыг тархи буюу бодол санааны төвлөрөл л дүгнэж гаргадаг. Ямар ч сонин ямар ч гайхалтай юм.

Нөгөө явагдаж байгаа химийн урвалд, дулаан болоод ханиадны эмний бодисын үйлчлэл нөлөөлөв үү? ёстой муухай ч гэх юм уу тийм зүүд зүүдэллээ. Нөхцөл байдалд миний тархины бодож чадах хамгийн муу үр дүнг харуулсан тийм л сигналыг тархи боловсруулаад, унтаж байгаа би хөөрхий минь яаж мэдэхэв сэрсэн хойноо л баярлах.

Хүн төрөлхтөн туйлын туяа яагаад гардаг, дэлхий маань ямархуу бүтэцтэй гэдгийг ерөнхийд нь бусад зарчимтай зөрчилдөхгүйгээр тайлбарлаад байж чаддаг ч гэсэн өөрсдийгөө одоо болтол хэдий хэр нээсэн нь тун сонирхолтой. Наад зах нь энэ зүүд гэдгийг яг яаж үүсдгийг машин яаж хөдөлдөг шиг тайлбарлачихаж чадаагүй л байна. Харанхуй дунд гэрэл гарсаар байгаа ч, түнэр харанхуй нөмөрсөн хүний оюуны будангуйралыг хэзээ нэг бүрэн гэрэлтүүлдэг юм бол доо.

Маргааш маргааш өглөөний нар ахиад л мандана

Манай уншлагын хичээл дээр хорт хавдар тусаад 15 жил явахдаа үнэхээр дайнд баатарлагаар тэмцсэн юм шиг амьдарсан нэгэн Солонгос зохиолчын нэг өгүүлэлдээ иш татсан киноны ишлэл.
18-р зууны Америкын иргэний дайны хор уршгаар баяны охин байсан Скарлет Охара гэргүй болж, 3 удаа нөхрөөсөө салсан ч энэ үгийг хэлээд босдог шиг байсан. Киноных нь ДВД-г татаад авчихсан байгаа ч үзээгүй л байгаа ч гоё кино шиг байна лээ.

Ерөнхийдөө энд маргааш өглөөний нар нь өнөөдөр түнэр харанхуй нөмөрсөн байсан ч өглөө, алтан нар гэрлээ түгээж байна гэсэн утгатай. Гэтэл миний хувьд сүүлийн үед тэнэг гэмээр боловч, нөгөө л үдийн алдад босч хэсэг сууж байгаад бор ходоодоо борлуулчихаад хэрэгт хэрэггүй зүйлс төхөөрсөөр өнгөрдөг явцуу, бүтээлгүй өдрүүдийн нэг болсоор байгаад халаглаж сууна. Ноён хутагтийн нэг шүлэгт, "Алтан нарыг мандах тоолон алаг зүрхнээсээ догдлон харж бай эндэгдэлгүй дэвжихийн учрал тавилангаар эрдэнэт бөмбөлөг гийгэх болно" гэж гардгийг сая л саналаа. Өнөөдөр 12 сарын 20 буюу нар жилийн жилд бараг хамгийн орой манддаг үе. Энэ үеэс л алтан нартай цуг гийдэг байх гээд үзэхээс.

Уг нь би энэ блогт цахим ертөнц дэх туршлагаасаа хуваалцаж байх зорилгоор нээж байсан ч одоо хуваалцахаасаа хүртэх нь олон болсон учир бараг зорилгодоо хүрэхгүй байх. Гэхдээ маргааш өглөөнөөс цуг гийгэх гээд үздэг хэрэгээ.

Antivirus

Анх компьютерийн вирус гээч юмтай танилцаж байсан маань 2003 онд ахаасаа авсан Нортон 2001 дээр 2002 оны шинэчлэлийг нь суулгаад өөрийнхөө компьютерийг хайхад гарч ирсэн Peter.B гээд нэг вирус байсан санагдана. Интернэт ч байхгүй компьютерт яаж орж байсныг нь гайхаад байдаг юм. Сүүлд 2005 онд Солонгост ирчихээд жинхэнэ сайхан танилцсан даа. Тэр үеэс нүцгэн гараараа алалцдаг байж байгаад, сүүлрүүгээ ерөнхий зарчмыг нь ойлгох болж яаж ажилладагийг нь ч мэддэг болоод байлаа. Тэрнээс хойш бол вирус гэж нээх ч санаа зовоохоо байгаад өөрөө ч мартчихсан байж.

Тэгсэн өнөөдөр флаш дискээ нээсэн чинь, autorun файл байж байдаг юм байна. Би гэдэг хүн Comodo-г өөрийн тооцоолуурын бамбай болгон хэрэглэдэг бөгөөд хаагаад флаш дискээ янзан бүрийн хортой код байгаа эсэхийг шалгатал байдаггүй. Гэтэл нөгөө гайхал autorun ийг нь задалж үзээд нөхөр вирус байх хавтаст хандалт хийтэл орчихож байгаа атал вирусын эсрэг програм маань байхгүй гэж заагаад байдаг. Гайхаж байгаад баталгаажуулж авах санаатай ubuntu рүүгээ давхиж ороод файлуудыг үзтэл бурхан минь гэж үнэхээр exe файл байж байна. Kaspersky online file scanner ээр үзтэл вирусгүй, гэхээр нь Virustotal.com руу ороод хайлгаад үзтэл 41 хувийн олдоцтойгоор арын хаалга тайлагч(backdoor) болж таарлаа. Kaspersky болоод Comodo гийн санд бүртгэгдээгүй ба Symantec ийн бүртгэлд 11 сарын 18 буюу 10 хоногийн өмнө орсон байна. Техникийн тодорхойлолтыг нь уншаад үзтэл Windows 7 ийн хувьд асуудалгүй бололтой бага ч болтугай санаа амарлаа.

Comodo Instant Malware Analysis т илгээгээд үзтэл, сэжигтэй гээд гаргаад ирж байна. 3 жил орчим юмуудаа вирус гэж зовохгүй байсаар байгаад бүр сэрэмж суларчихсан байна. Тэгээд ямар ч тохиолдолд өөр газар залгасан бол флаш дискээ шалгаж байх мөн антивирус хичнээн сайн байсан тэр болгон найдаад байх нь хэцүү шүү гэдгийг сануулах нь зүйтэй мэт санагдлаа.

Хүний эрээн, могойн эрээн.

"Хүний эрээн дотроо, могойн эрээн гаднаа". Энэ нэгэн хэлцийг бүр бага сургуульд байхын л сурдаг байсан болохоос өчигдөр өнөөдөр шиг ингэж их анзаарсан нь байсангүй. Нэг юмыг л ойлгоод байх шиг байсан, энэ хэлц яг голыг нь оноод хэлж байх шив.

Өчигдөр аялалд яваад өнөөдөр ирлээ. Аялалын зам хурдны замаар ирж очихын 8 цаг хэртэй байсан гээд бодвол нийтдээ хэдэн зуун километр төмөр автобусан дотор унтаж идэж, ярьж яваад ирэв.

Очоод янзан бүрийн юм үзэж байгаад, анхны буудалласан газар байсан жижиг амьтны хүрээлэн гээчид оров. Урьд ганцхан гэж боддог байсан мэлхий төрөл төрлөөрөө, гахайнууд бас хоёр орчим төрөл, янзан бүрийн хэвлээр явагч хийгээд мэрэгч амьтад эрх чөлөөгөө боомилуулан өдөр хоногийг өнгөрөөж байхтай таарлаа. Тэр дундаас урьд нь сонсож байснаас харж байгаагүй могой гээч лусын амьтанг харж тэр бүү хэл барьсан нь хамгийн сонирхолтой байлаа.

Амьтаны хүрээлэнгийн тайлбарлагч нь өөрөө амьтануудаа өсгөдөг ба, мэргэжил нь энэ талаар юм байх. Ярьж байхдаа миний олж сонссон ба тайлбарлагч маань өөрөө онцлоод байсан нэг юм байсан нь амьтад идэшээ олох хийгээд бусдын идэш болохгүйн тулд мөн үр удмаа үлдээхийн тулд дасан зохицож ирсэн байх юм. Урт сүүлтэй нөхдүүд сүүлнийхээ тусламжтайгаар богино зайны нисэлт хийх маягаар хурдалдаг байхад, яст мэлхий нэг л дээшээ хараад уначихвал тэр чигээрээ зовон үхэж ч болох юм гэнэ.

Усанд амьдардаг яст мэлхий нь махчин байхад, усанд хүрэх боломжгүй насан туршдаа хуурай газар амьдардаг нөхөд нь өвсөн тэжээлтэн гэж байх шив. Тэгснээ яст мэлхий жирэмсэн болсон үедээ биеийн амин дэмийн хэрэгцээгээ нөхөхийн тулд мах идэх хэрэгтэй болдог ба амьтан барьж идэх чадвар заяагдаагүй бөгөөд хөгжөөгүй учир үхсэн амьтадын сэгэн дээрээс хэрэгцээгээ нөхдөг гэж байх юм. Эндээс нь эдийн засгийн ухаантай холбоод хөөрхөн томьёо гаргачихаж болмоор санагдсан. Тэгсэн хүний онцлог байдлыг хараад байхад бидний бие эрхтэний хөгжил нь чоно, баавгай шиг махчин төрхтэй лав биш гэж байсан. Тиймийн учир мах иддэг хүмүүс хоол шингээх талын асуудалтай байдаг байж болох юм гэж өөрийнхөө дүгнэлтийг эрхэм тайлбарлагч маань тавж байсан.

Тэгээд нөгөө могой харж байхад, бас л эвгүй юм байна лээ шүү. Хэвлээр явна, мөн ниль булчин. Өргөж гаргаад л мөрөн дээрээ тавиад зургаа даруулах юм. Анх хараад дотор муухайрах талруугаа болж байснаа сүүлдээ гайгүй дасаад ирсэн шүү. Арьс нь их сонин зөөлхөн байдаг юм байна лээ. Эрээн ч байна лээ цул өнгөтэй ч байна лээ.

Эдгээрийг ажиглангаа харж байхад үнэхээр хүн бид л хамгийн аймшигтай амьтан гэдгийг харсан шүү. Оюун нь хөгжөөгүй амьтадыг илээд ирэхээр уяраад дасдаг гэж байсан. Харин нохой сармагчин, мэтийн потенциаль өндөртй товаришуудыг бол зодож байж л ухаан ордог гэх юм билээ. Оюун бидэнд их зүйлийг өгнө, гагцхүү эрээн байлгах уу үгүй юу гэдэг нь биднээс л шалтгаалаад байх шиг байх юм.

Жүжгийн тайз

Гурван салбадайн жүжигчин болсон тэр мөчөөс эхлэн энэ түүх эхэллээ. Бүхэл бүтэн хоёр хорооллын дунд ганц байх тэр театрын жүжгийн найруулагч тэрүүхэн тэндээ театрын эзэн нөхөр урлагийн сэргэн мандалт явагдаж байсан хэдэн арван жилийн өмнө хаалгаа эвдэх шахам чихцэлдэж байсан үзэгчдийн тоо өөрт үлдсэн амьсгалах тоотой зэрэгцэн цөөрч байгааг хүсээгүй ч анзаарсаар.

Юунаас ч юм долоо хоног бүрийн Лхагва гарагт хүчтэйхэн шиг дэвхэцвэл цөмөрчихөөр шалтай жүжгийн тайз цагаа хүлээн суугаа цаазийн ялтан шиг чихэнд чийртэй хэр нь цаанаа л нэг уянгатайгаар өөрийнхөө үхээгүйг илтгэх мэт хяхтнан дуугарна. Театрын эзэн улиг мэт болсон боловч өнгөрсөн түүхийн хэзээ нэгэн цагт хүмүүсийг шуугиулж байсан "Салхи" жүжгээ сонирхохоор хуучирч муудсан театрт томдсон юмуу даа гэмээр хаана ордоных шиг хаалгаар орж явтал урдаас нь жүжигчдийн дундаас өөрийнх нь охин шиг байдаг атал хааяадаа хорт могой шиг санагддаг хүйтэн харцтай гуалиг савх шиг жүжигчин эм гунигтайгаар тосон угтах нь тэр. Хөгширсөн удааширсан ч хатаж зөнөөгүй өвгөн, хэдэн сарын өмнөөс бүтнээр нь олгоогүй цалингийн асуудал ингээд дуусдаг юм байжээ гэж бодож дуусаагүй байтал, охин ч батлах мэт мөс шиг хүйтэн харцнаасаа нулимс дусгалаа.Бусад нь хаячихаад байхад энэ яагаад яваагүй билээ гэсэн бодол цухас орж ирсэн ч яагаад гэдгийг нь гаргаж чадсангүй.

Ертөнцийн цэвэр агаарыг сүүлийн удаа амьсгалахаасаа өмнө дүүрэн алга ташилтыг ганцхан л удаа сонсох юмсан гэсэн мөрөөдөл мэт бодол нь ингээд төгсч дээ гэж санаа алдан загтнах мэт мэдрэмж төрсөн хэдийнэ бууралтсан сахлаа илбэн хуучны эдлэлд тооцогдох ширээнийхээ ард сууж байтал, хаалга аяархан нээгдэн, мөнөөх охин нэгэн залуу дагуулсаар орж ирсээр шороонд дарагдсан зочны буйдан дээр өөртөө итгэлтэйгээр тухлан суугаад бодлын далайн шуурганд төөрөх мэт өвгөнийг нэг хараад дагуулж ирсэн охинд их л эелдэгээр хонгор минь уух юм байхгүй билүү гэж асуухыг бодоход, хархүн нь болтой юм.

Залуу их л шийдмэгээр, энэ удаад тэсрэлт байх болно. Та домог болно гээд нүүрэн дээр нь "Мод" гэж бичсэн зохиол гэхэд нимэгхэн багцалсан цаасыг гаргаж тавив. Уншаад үз, хүн хүч ч хэрэггүй. Зөвхөн та тэр би байх болно гэчихээд тоос хөөргөн суудалдаа заларлаа.

Эхнээсээ их л уйтгартай эхлэх тэр "Мод" жүжиг голдоо ортол харин сонирхолтой болоод явчихав. Төгсгөлийнх нь бүлгийг ойлгож ядаад асуух гэтэл, урдаас хэзээний мэдэж байсан мэт, тэрийг тайзан дээрээс харж байж л тодорхой болно гэх шив. Өвгөн тухайн үед юу гэж бодсоныг мэдэхгүй ч ямар ч байсан, эргэдэг сандлынх нь хойно байх хуучин зэвтэй хадгаламжийн хайрцагнаас хэдэн мөнгөн дэвсгэрт гаргаж ирээд, нөгөөх хүйтэн хэрнээ эелдэг царайтай охинд өгөөд явууллаа.

Дараагийн долоо хоногийн Лхагва гараг болоод гудамжаар анхны алхаагаа хийх мэт хүүхэд шиг алхаж яваа өвгөн хөл дор нь хөглөрөх "Мод" жүжгийн сурталчилгааг эцсийн найдвар мэт харж явлаа. Театрын арын хаалгаар ороод тайзны хойноос сэм харвал театр дүүрсэн байгаа нь, сурталчилгааны цаасан дээр бичсэн "Шонхорын сүүлийн нисэлттэй" холбоотой. Үнэндээ талд амьдардаг шонхор, ойд байх мод яаж холбогдоод байгааг л тайзан дээрээс харж болно биз.

Жүжиг ч эхэллээ, хоёрхон хүн тоглоод байгаа хэрнэ алга ташилт улам чангарч байлаа. Өвгөний нүүрэнд тэртээх хэдэн жилийн өмнө гарч байсан бахархалын инээмсэглэл тодорно. Хэдийгээр шонхор жүжгийн гол дүр байсан ч жүжгийн дунд хэсэг хүртэл байхгүй байсанч үзэгчид тоох юм алга тэдэнд сонирхолтой агшинууд л чухал. Эцсийн бүлэг болж шонхор салхи зүсэн дэвэлтээ хийлээ, хяхтнан дуугарах жүжгийн тайз сүүлийн удаа бахархалтайгаар хяхтаналаа...