Хоосон мэт боловч...

Хүйтэн өвлийн агаар
Хоолой даван ороход
Уушигны тэлэлт сулрах нь
Угаас хоосон чанарыг илтгэх

Сэрүүхэн шөнөөр гадаа сэлгүүцэж
Будан бүрхэх тэнгэрийг анхаарч
Сэтгэлээ ажин хэсэг суухад
Би гэдэг бурууг ухаарна

Олон амьтанд ч үл анзаарагдах
Олон муу сэтгэлээ даръя
Огоорч төөрөгдсөн бодлоо цэгнэж
Огторуйн талаар дахин эргэцүүлье

Мэдсэн бүхнээ харамгүй хуваалцах
Оюун мэдлэгийн санг бүтээе
Олсон бүхнээрээ бусдыг тэтгэх
Оломгүй сэтгэлт нэгэн болъё

Мөнхөд орших тавилангүй боловч
Энэ бие минь
Мандах нарны илчээр тэтгэгдэх
Эгэлгүй их хайрын далайд хөвнө

2011.12.08

Ухамсарлахуй

Нөхөр Х.Д.Анарболд сүүлийн үед ихээхэн зав зай багатай болоод гүйгээд байна. 11 сард суралцан буй сургуулийнхаа Монгол оюутны төлөөлөл болсон ба БНСУ-д суралцагч Монгол оюутны холбооны тэргүүнээр сонгогдсон нь ихээхэн учир утгатай зүйл болж байна. Энэ бүхнээс илүүтэйгээр, мөхөс би хайрлаж хайрлуулах нэгэнтэй болсон юм.

Анх хуралд оролцоод явж байхад тэр суудал дээр очвол ийм зүйлсийг хийнэ, хэрэгжүүлнэ гэж байсан ч үүргээ гардаж аваад сар болж байхад одоогоор тодорхой хийж гийгүүлсэн зүйл гараагүй л байна. Гэхдээ анх гаргасан мөрийн хөтөлбөрөө өөрийн бодож байгаагаараа хэрэгжүүлж чадвал хүрэх дээд цэг маань болчих гээд байх шиг байна. Өөрийгөө анзаарвал ихээхэн "ардчилсан" сэтгэлгээтэй бололтой юм. Ямар нэгэн юмыг л шийдэх гэхээрээ бүгдийн эрх ашигт нийцүүлэх талаас нь ажиллаад байдаг. Тэгтэл тал нутагтаа эрх дураараа сэлгүүцэх сэтгэлгээтэй манайхны хувьд энэ арга явахгүйг нь анзаарсан ба шал өөр аргаар явахаар бодлого гаргаад байж байна. Энэ талаар олон улсын харилцааны хичээлээр ч үзсэн бөгөөд удахгүй тэмдэглэл болгоод оруулнаа.
Ажиглаад байхнээ манайханы хувьд солонгос гэдэг хол газар биш болжээ. Ерээд оны эхэн үед одоо байгаа өндрийнхөө талд ч хүрэхгүй байхад, манай ойрын хамаатнуудаас энэ нутагт ирж сурч байсан бөгөөд, тэгэхэд төрөлх Улаанбаатараасаа ч гарч үзээгүй надад солонгос татах зүгийн гэгдэх энэ улс гайхамшгийн орон шиг санагдаж байлаа. Нэг мэдсэн хүссэн мэргэжлээрээ их сургуульд орчихсон, цаашдын ажлын байр амлагаатай байхад бүхнээ орхиод энэ нутагт ирсэн нь "микро" төвшинд мулгуу мэт байсан боловч "макро" төвшинд багын мөрөөдлөө биелүүлэх замыг маань нээсэн гэдэгт итгэлтэй байна.

Хичээлийн тэмдэглэлээ хийхгүй яваад байгаа ч энэ мэдээллийг блогтоо оруулнадаа гэсэн зүйлс бас ч үгүй нилээн болочихсон байж байна, шалгалтын бэлтгэлээ базаангаа оруулнаа. Энэ ард түмний baby-boom үед төрсөн одоо 50 аад насандаа явж буй хүмүүсээс сурах зүйл ч зөндөө байна. Цуг боловсроод явж буй залуус нь цэрэгт явж ирээгүй л бол, байгалийн баялаггүй цэвэр өрсөлдөөн дундаас шалгараад явж буй нөхөд ямархуу харьцаатай байх нь ойлгомжтой. Гэхдээ эвийг нь олоод нөхөрлөвөл, харь хэлээр ч болтугай цэнгэлийн нөхөдөөс хамаагүй илүү ойлголцоно шүү. Ингэж харанхуйд ганцаардаж явахдаа, гэрэл гэгээ минь болсон нэгэн эмэгтэйтэй учираад түндээ тэсэхүйеэ бэрхээр татагдах болсон юм.

Түүнийгээ болзоонд ч урилгүй хосоо болгочихсон нь энэ тал дээр туршлага муутай миний яаруу сэтгэлгээ байж. Монголчууд онцгойлон тэмдэглээд байдаггүй ч, ихээхэн утга агуулгатай Хрисмасын баярын өмнөх өдрийг зөвхөн түүндээ зориулах талаар бодоод л байж байна. Завгүй явж байгаа болохоор дараа л энэ бичлэгийг олж харах байх.
Би бээр ихээхэн хүмүүстэй учирч, ихээхэн зүйлсийг ухамсарлаж, хэдэн ч жил сууснаа үл мэдэх харанхуйгаасаа цухуйгаад явж байна. Ёстой нөгөө, хорвоо дэлхий уудам хийж бүтээх олон байна, гэдэг л болчихоод байна.

Байхад байна

Нартай атал гундуухан өдөр байна
Бүрхэг атал тэнэгэр өдөр бас байна
Нөхөр мэт боловч сүгнүүд буй
Дайсан мэт боловч анд буй

Цагийн туршид салаагүй нөхөр ганц хоёр
Салхины аясаар замхрах садан түм бум
Сэтгэлийн утсаар холбогдох амраг ганц
Цэнгэн жаргах шоуны найзууд олон

Алдралт үгүй сэтгэлийн чиг олон бий
Аз тавилангаар учирах нөхөд цөөнгүй бий
Амьдын цагт нэр олон ч толгой ганц
Алдаа гэдэг томьёоны урвуу нь бас бий

Эрт цагаас нөхөрлөсөн ч үл дотнууд байхад
Тавилангаар танилцсан өчигдрийн учрал бий
Танихгүй мэт сүнгэнэн өнгөрөх тэмээний эзэн байхад
Энгүй сэтгэлийн эзэн болох андууд бас бий

Дэлхийн хөгжил дэвшил ба энх тайвны олон улсын харилцаа

Бүр анхны хичээл орж байхад л бодоод байсан юмаа ингээд бичээд эхэлж байна. Хичээл дээр үзэж байгаа юмаа багцлаад блог дээрээ нийтлэл болгоод оруулаад байвал дараа нь шалгалтын өмнө харж байхад надад тус болохоос гадна, магадгүй хэн нэгэнд тус болох болов уу гэж найдаж байна. Эхний удаад дэлхийн хөгжил ба энх тайван байдал болоод олон улсын харилцааны уялдаа холбоог судлах хичээлийн хамгийн эхний өдрийн лекцийн тэмдэглэлийг төрөлх хэлрүүгээ чадан ядан буулгасан бичлэг болж байна.

Хүмүүс ерөнхийдөө улс төр, эдийн засаг, нийгмийн шижлэх ухааныг нийтлэг хүлээн авдаг боловч бүгд хоорондоо тус тусын гүзгийрүүлэн судалдаг судлагдахуунтай юм. Улс төрийн хувьд бусад нийгмийн талын шинжлэх ухаантай байнгын холбоотой байдаг боловч тэс өөр зүйл судалдаг бөгөөд бид энэ хичээлээр улс төрийн ухааныг түлхүү судлах болно.

Улс төрийн бодлого болоод, гадаад бодлогыг тусад нь салгаж авч үздэг. Гадаад бодлого гэдэг нь тухайн улсын ашиг сонирхолыг шингээсэн байх ба хил дамнан хэрэгжиж байдаг бодлого бөгөөд зсагийн газраас хэрэгжүүлнэ. Харин хилийн шугамнаас нааш хэрэгжиж буй бодлого нь улсын дотоод бодлого(public policy) болох бөгөөд төрийн захиргааны ухаан(public administration)ы судлагдахуун болох юм.

Олон улсын улс төр(International politics) нь, талууд "нааш-цааш" харилцаатай байх, алив хувь хүн пүүс компаниуд бус засгийн газрын төвшинд байх, улсын аюулгүй байдал, цэрэг улс төрийн шинжтэй гэх мэт агуулгатай байна. Олон улсын харилцаа(International Relations)ны хувьд "нааш-цааш" буюу хоёр талт харилцан ажиллагаатай, улс төр, эдийн засаг, соёл урлагын бүхийл төвшинд яригдах бөгөөд хувь хүмүүс ч оролцоотой байна. Уг нь бол хэдхэн арван жилийн өмнө улс төрийн харилцаанд илүүтэй суурилж байсан бол 1970 аад оны үеэс спорт, эдийн засаг, урлагын солилцоо зэрэг нь үүрэг ролийн хувьд өндөрсөж ирсэн байгаа юм.

Хүйтэн дайн дууссанаас хойш дэлхийн улс төр гэсэн ойлголт шинээр гарч ирсэн бөгөөд төрийн бус байгууллагуудын олон улсын харилцаанд гүйцэтгэх үүрэг харьцангуй өндөр болсон. Эдгээр байгууллагууд нь аль ч улсад харъяалагдахгүй биеэ даасан шинжтэй байдаг. Жишээлбэл, дэлхийн худалдааны байгууллага, НҮБ, үндэстэн дамнасан том корпорациудыг дурьдаж болно.

Олон улсын харилцааг авч үзэх дараах дөрвөн хандлага байна.
-Реалист үзэл
-Идеалист үзэл
-Радикал
-Конструктист

Дараагийн бичлэгээр дээрх дөрвөн харь хэлний үзлүүдийг Монгол хүн ойлгохоор тайлбарлах болно.

Харилцан үл хамаарал

Сүүлийн хоёр хоног сургуулийн фестиваль болоод бужигнаж бужигнаж өнөөдөр өглөөгөөр дуусч байх шиг байна. Одооноос эхлээд оюутнуудын царай бол ерөнхий тархинд төсөөлөгдөөд л байна. За тэр ч яахав, давхар-цөмрөлт(double deep) гэж миний орчуулаад байгаа хямрал юу юугүй хаяад тулчихлаа гэж өнөө өглөө үүрээр уншиж байснаа санаад байгаа юм. Тэгсэн чинь хаа газар хүмүүс санхүүгийн бэлэн бус хэрэгслээр байгаа хөрөнгөө алтаар хэмжүүлж хадгалах болсон гэнэ. Өөр тэгэд эртний ховор барааны гүйлгээ бас өсч л байгаа байх. Яагаад ийм юм болсныг нь мэдээ уншдаг бол гадарлаж л байгаа байх. Грек тэргүүтэй орнуудын засгийн газар нь өрөндөө баригдаад явахаа байгаад, тэгсэн АНУ-ын зээлжих эрхийг нь зүгээр л хувийн компани бууруулж дүгнэсэн, бас нэг сонирхолтой юм нь Олон Улсын Валютын сангийн захирал байхаа Доминик гээд их сүртэй нөртэй хөгшиний холбогдсон хэрэг гэсэн гурван юм л бүх юмны зангилаанууд болж байх шиг байна. Би л харахдаа ингэж хараад байна өөр хүмүүс юу ч магад. Улс төр, эдийн засаг, ашиг сонирхол, "аймшиггүй айдас"ны нөлөө орсноор харахад энгийн юм шиг хэргүүд улам бүр төвөгтэй юм шиг болж харагдаад байна.

За энэ бол оршил байлаа. Түрүүн дурьдсанчилан алт болон зарим нэг зүйлсийн цэнэ өсөөд байгаа сурагтай. Яагаад гэвэл хамгийн ойрын жишээ татахад 2008 онд болсон хямралын үеэр хөрөнгийн зах зээлд эргэлдэж байгаагаас эхлүүлээд үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлд валютийн зах зээлд гээд хохирол амсаагүй газар бараг нэг ч байгаагүй ба сүүлийн хэдэн зуун жил байж л байгаа ирээдүйд байх юм шиг алт л "дажгүй" чанартай гэдгээ харуулсан. Гэхдээ 2008 оны хямрал бол идээндээ бугласан гүн шархнаас шүүс нь гарсан л хэрэг байсан мэт. Тэрийг нь дарж байна гээд засгийн газрууд мултрах аргагүй улс төр эдийн засгийн шийдвэрүүд гаргачихсан.

Хэрэвзээ үнэхээр их хорийн уулзалт дээр Японы санхүүгийн сайдын дүрслээд байгаа "иллюшн" бодит байдлаа орвол алт байтугай, бодитоор оршин бий агуу том барилга, техник хүртэл үнэлэмжгүй болох байх.

Энд л аймшиггүй айдас орж ирж байгаа юм.

Яг Бурхан багшийн сургасан нэг сургаалийг нарийн санахгүй ч утгыг нь сийрүүлбээс, "энэ хорвоод холбоос үгүй зүйлс нэгээхэн ч үгүй. бүгд хоорондоо шалтгаан, хийгээд үрийн холбоогоор холбогдчихсон байдаг. алимны мод таривал алим л гарна" маягийн логиктой тархины тэжээл байдаг. Бүх юмыг ингээд л томьёолчихсон байж.

Нийт системийг бүрдүүлэгч сүйрч байхад ганцхан өөрийгөө аваад гарна гэвэл том эндүүрэл. Дэлхий сүйрвэл сарлуу гараад явчихна гээд байгаа нөхөд тэнэгүүд. Тэр байтугай таны биенээс гарсан гэдэсний хий дэлхийн дулааралд багагүй хувь нэмэр оруулж байгаа шүү. Юу гэж хэлэх гээд байна вэ гэвэл, хэрвээ энэ яриад байгаа хямралыг ирэх цагт даван гаръя гэвэл хэдэн ухаантай засгийн газрын тэргүүнүүд эсвэл алтаар мөнгөө дарчих аргаар биш бүгдийн үйл л хамгийн чухал.

Би гэдэг оюутан

Хэдхэн хормын өмнө миний нэг бяцхан найз, Монгол улсын хөгжилд оюутан хүнийхээ хувьд та юу хийж чадах вэ гэсэн асуулт асуудаг юм байна. Түрхэн бодоход хариулт байгаа юм шиг санагдах атал, яг хэлэх гэсэн бүр толгойд орж ирдэг юм байдаггүй шүү. Тэгээд л жаахан бодсон санасан юмаа энд сийрүүлж байна.

Миний энэ махан бие Хатан Туулын усаар угаахад зэрэг угаагдаж байсан нөхдийн маань зарим нь одоо аль хэдийнэ магистрын зэрэг горилогчид болоод явж байхад би ч баклаварынхаа хэдхэн жилтэй зууралдсаар сууна. Дээх нь үед оюутан гэдэг нь Монгол хэлний "оюун" гэдэг үг дээр "тан" гэдэг дагавар залгаад үүссэн гэж сонсож байсан санаад өөрийгөө бодсон хальт ичих сэтгэл төрснөө нуух юун. Ер нь бол их сургуулийн 4 жилийг хэн үр ашигтай өнгөрөөж хэн илүү хүрээлэлд үүсгэж эсвэл хүрээлэлд багтаж чадсан нь бараг л ирээдүйн "элит" гэх нөхдүүдийн тоог нэгээр нэмдэг бололтой харагдаад байдаг юм. Бусад хүмүүс юу гэж боддогийг мэдэхгүй ч Монгол улсын улаан паспортоор БНСУ хүртэл ирээд суралцаж байгаа иргэн хүнийхээ хувьд улсан хөгжилд хувь нэмрээ оруулах нь зүй ёсны хэрэг гэж боддог нэгэн билээ.

Улсын хөгжилд хувь нэмрээ оруулна гэдэг нь том том үйлдвэр бариад эсвэл мөнгийг даахгүй болтолоо хураагаад байх хэрэг гэж үзэхгүй байна. Нас тогтож намба суусан хүмүүсийн амнаас ойчих алтнаас цэнэтэй үгсийг сонсож байхад, "биеэ засаад гэрээ зас, гэрээ засаад төрөө зас" гэсэн амьдралын шат дамжлагыг ганцхан мөрөнд багтаасан үгс байх буй. Улс гэдэг ухагдахууны үндсэн ойлголт нь иргэн. Хөгжсөн улс гэдэг гагцхүү иргэн бүр нь хөгжсөн улс хэмээн мухаглана би. Жишээлбэл нийслэл хотынхоо төв талбай дундуур баруунд үйлдвэрлэсэн хэдэн зуун саяын үнэтэй машиныг хөлөглөн явах зуураа сигналаа хангинуулан хогоо цохоороо жишим ч үгүй шидэх нөхөд буюу нийгэмд бугласан идээнүүд байгаа цагт нийт хөгжлийн улсын талаар ярих нь хэцүү. Баабар ахын "Дори идэр дүүдээ" нийтлэл дээр юм хийх гээд байгаа бол ядаж оймсоо авах чадалтай болчихоод дэлхийн дулаарал, цөмийн бөмбөгний талаар санаа зов гэчихсэн байсан санагдаж байна. Гэхдээ чадал муутай байлаа гээд өөрийн хүрээлэлд буй хүмүүстээ олсон мэдлэгээ харамгүй түгээж, хамтдаа дээшилж, гадаадад сурч буй мань мэт нь өндөр хөгжилтэй орнуудын соёлоор гэгээрээд улсдаа буцах л мөхөс миний оюутан ахуйдаа хийж чадах эх орны хөгжлийн төлөөх үйлс гэж бодож байна.

Мэргэн буучын мухардал

Би гэдэг амьтан сүүлийн хэд хоног хичнээн ч бодолд орж явав бүү мэд. Болох болохгүй хийгээд хэрэгт хэрэггүй бодлоор дүүрсэн тархи минь өчигдөр шөнө 2 цагт нойрсож өнөөдөр 12 т сэрсэн боловч амарч ханаагүй л байлаа. Янзан бүрийн амттан хэрэглээд байсан болохоор арга ч үгүй байх даа хөөрхий. За энэ ч яахав тэр бодлууд дундаасаа нэг онолтой буцаж ирлээ.

Юу гэхээр, цаг хугацаа болон түүнээс ямар нэг үр дүн хүлээх хүлээлтээс үүдсэн мэргэн буучын онол юм. Мэргэн буучын хувьд ямар нэгэн байг овоо хараанд баталгаатай орж ирсэн үед "үхлийн" буудлага хийх ёстой байдаг. Гэхдээ тэр хүртэл мэдээж нилээд хүлээдэг. Хүлээсээр за яг орж ирлээ гэж үзэх үед буудаад ямар нэгэн байдлаар алдсан нөхцөлд байг үргэлжлүүлэн буудаж эхэлдэг ба ингэх явцдаа алдаа гаргадаг. Ерөнхий санаа энэ байна. Энэ санаан дээр тулгуурлаад хүн хоорондын харьцаа, улс төрийн харьцаа, бараа худалдан авах сонголт зэрэг асар олон юман дээр тайлбар хийж болох юм шиг байгаа юм.

Шоу бизнес хийгээд K-POP

Тал нутгаас дөнгөж ирчихээд энд байдаг нэг форумын үеийн нөхөд болоод томчуултай Сөүл хотын давчуу байдлаас түр ч атугай холдож далайн эрэг дээр байрлах амралтын газар(pension house) очиж нэг захирал нь хэрхэн юу ч үгүй хоосон газраас худалдааны эргэлт нь хэдэн тэрбум давсан компанийг босгож чадсан талаар номын дуу сонсохын зэрэгцээ Маскот гээд "нөгөө л" солонгосын шинээр гарч ирж буй охидын хамтлагийн дууг тайзан дээр тавигдахаас нь өмнө сонслоо. Эхлээд сонсоход тухайн үед бужигнаад хөөрчихсөн цустай байсан болоод тэр үү "нөгөө л" нэг дуун дээр бүжиг орчихсон юм шиг санагдаж байлаа. Маргааш нь харин сонсоод үзтэл m-NET TOP100 дотор бол бараг орчих болов уу гэмээр бүтээл байв.

Хэдхэн жилийн өмнө дуучид гэхээр агаа аниа нар санагдаад байдаг байсан чинь аль хэдийнэ надаас хэдэн нас дүү хүмүүс хэдэн сая хүний өмнө телевизээр гардаг болчихож. Хараад байхнээ, "од" болох сонирхолтой хэдэн зуун хүнээс яг ийм бүтээл туурвина гэсэн чигээ бариад л сонгоод авчихдаг бололтой. Гишүүд нь нэгээс хоёр гадаад хэлээр чөлөөтэй ярьчих нь гурван гадаад хэлээр ярьдагтаа додигор явдаг надад бас л дарамттай санагдаж байлаа шүү. Тэгээд их сургууль төгсөөгүй ч гүүшийн ажил хийгээд амьдралаа хангалттай аваад явчих эд хүмүүсийн өмнө гарч ингэж явдаг байнаа гэж бодлоо.

Надаас гарах хариулт бол, K-dream. Солонгост амьдрангаа анзаарсан нэг зүйл бол ихэнх нөхдүүдийнх амьдрал хэдэн арван жилээрээ төлөвлөгдөөд, тэр нь бүтэхэд сая л нэг хангалттай эд баялагтай нийгмийн хувьд байр сууриа олсон байдаг бололтой юм. Гэхдээ тэр хүртэл манайх шиг хахууль өгөөд эсвэл "лифт"ээр татуулаад гарчихдаггүй(мэдээ тийм юм мэр сэр байгаа л байх) ба асар их хичээл зүтгэлээр хэдэн арван шалгалтыг давж гэмээнэ хэзээ ч үлээж мэдэх салхинд хийсчилгүй нийгэмдээ үлддэг. Харин хамгийн хурднаар тийш хүрэх арга бол дуучин эсвэл жүжигчин болох. Эдийн засгийн хувьд хангалттай тэнийчихсэн ба шоу бизнес ч дагаад хөгжчихсөн. Хэдэн сая хүний утасны ая болох дуу ганцыг хийхэд л насаараа идэх хоолоо олчихож чадах талбар. Гэхдээ хараад байхнээ бүгд тэр мөнгөний хойноос яваад байхгүй байгаа ба тэдний төлөөлөл нь жинхэнэ "одууд". Мөнгө бус нийгмийн дунд хүлээх хүндлэл болоод шүтэн бишрэгчдээсээ хүртэх хайр долоо хоногийн долоон өдөр өглөөнөөс орой хүртэл бэлтгэл хийж итгэлийг нь үүрсэн хүмүүстээ сайхан бүтээлээр бэлэг барих бололтой юм. Танигдаагүй ч гэсэн энэ Маскот удахгүй алдрын тавцан дээр залрах байхаа.

Төсөөлөл

Хэзээнээс хойш ч юмдээ электро хөгжимд дуртай болчихсон нэгэн би одоо Монголын нэгэн авъяаслаг эмэгтэй DJ Зояа гийн бүтээсэн хэмнэлийг тархиндаа уусгаад сууж байна. Хэдэн жилийн өмнөхөө бодоход бүх л төрлийн хөгжмийг сонсох болсон ч гүнзгийрүүлэн донтож сонсдог нь Coldplay, Muse, Snow patrol, Greenday гэсэн дөрвөн хамтлаг байна. Сонирхолтой нь дөрвөөс гурав нь арлын Британых байгаа юм.

Олон улсын харилцааны хичээл дээр Английн баг байсан болсноос тэрүү яг Английн гэх юмнууд их таалагдаад байдаг юм. Хөл бөмбөг үздэггүй хэрнээ дэмжихээр бол Манюг дэмжчихнэ, гадаад бодлогын хувьд жаахан новшын юм шиг хэрнээ хамгийн тогтвортой нь төв Англи болчихно, за тэгээд англи аялагаар ярьж байгаа эмэгтэйчүүд хөөрхөн харагдаад байдаг гээд янз бүрээр л биччихэж болох юм шиг. Эрт цагаас хойш их Монгол улсын хэмжээний газар нутгийг бяраар захиран сууж байсан улс гагцхүү Их Британи л болчихоод байгаа юм. Цаана нь л нэг "престиж" нуугдаад байх шиг. Тэгсэн хэрнээ Англи хүмүүстэй нь энд тэнд уулзаад үзэхээр гадаадад гарчихсан нөхдүүд болоод тэгдэг юм уу төсөөлөл дундаас шал өөр. Жишээ ярих гэж байгаад бүр Английн реклам шиг болоод явчихлаа.

Зүгээр амьтантай харьцуулахад ялгардаг чанар нь бид "ухаантай" гэж хоёр хөл дээрээ "алхдаг" бид өөрсдийгөө дөвийлгөдөг. Тэгсэн хэрнээ анх бактер үүссэн цагаас хойш эх дэлхийд хамгийн их зовлон, аюул гамшгийг авч ирээд буй нь гагцхүү бид нар. Түүхийн цаг хугацаанд байсан тэр агуу сэтгэгчид, нөгөө огт байхгүй юмыг бодож байсан гээд байгаа Жьюл Верн гэх мэт нь яахаараа өнөөгийн энэ хямралтай нийгэм хийгээд орчинг төсөөлөөгүй гэдгийг л гайхаад байгаа юм. Хэдэн зууны тэртээ ч гэлээ дэлхийг эзэрхийлж байсан Монгол минь яагаад одоогийн бодит байдал дээр зүгээр л нэг хамжлага улсын хэмжээнд оччихов оо. Түрүүхэн дурьдсан Их Британийн гадаад бодлогын нөлөөлөл суларчихав мэтийн "мангуу" асуултуудыг бодохоор хамгийн түрүүнд "цаг цагаараа байдаггүй цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй" гэх мөр толгойд бууж байна.

Уг нь бол хуулиа дагасан бол одоогийн нүүрлээд байгаа томоохон улсуудын өрийн хямрал цаашилбал дэлхий нийтийн эдийн засгийн хямрал үүсэхгүй л байсан. Яагаад гэвэл хэзээ нэгэн цагт суутнуудын бүтээсэн хууль дүрэм бараг л төгс байсан хэрэг. Даанч түүнийг нь гүйцэтгэх хэн нэгний төсөөлөл дунд амьдралын аз жаргал гэхээр мөнгө эрх мэдэл болоод эд хөрөнгө болчихоороо хамаг сайхан "хуулийн төсөөлөл"ийг алчихаж байгаа юм. Ялангуяа манай орон мэтийн хөгжиж буй орнуудын хувьд нийгмийг бүрдүүлэгчийн олонхийн төсөөлөлд аз жаргалтай амьдрал гэхээр, үнэнхүү царайлаг хос нь гэртээ хүлээгээд мөнгөөр хүссэнээ хийгээд сайхан машинаар хотын дундуур давхих гэсэн байдал болчихоод байх шиг. Харамсалтай нь аз жаргалын төсөөлөл нь бодит байдалтай хэтэрхий зөрөөтэй буюу биелэхэд хэцүүхэн байгааг мартчихаад байгаад л хамаг асуудал байгаа юм. Хүмүүс мөрөөдөл гэж яриад байдаг гэхдээ миний яриад байгаа зүйл нь арай логиктой мөрөөдөл гэх юмуу. Бөндгөртөө ирээдүйгээ ямраар төсөөлж байна маягийн юм. Тайлбарлах гэхээр өсөхөөс сурсан Монгол хэл минь эвцэлдэж өгдөггүй. Төсөөлөл бол мэдээж материал эсвэл идеал ертөнцийн толгойд буусан проекц. Логиктой зөв сэтгэх нь гагцхүү тэр төсөөллөөсөө түрхэн зуур мултраад зургийг шинээр зурах болчихож байгаа юм. Энэ бичлэгийн сүүлийн мөрийг ганц асуултаар дуусгамаар байна. Таны төсөөлөлд хайр юу вэ?

Бороотой аялалын бичлэг

Яг одоо арлын улсын орон нутгийн цагаар өдрийн нэг цаг гучин зургаан минут болж байна. 4 цагийн өмнө Инчоны нисэх буудлаас 335 хүний суудалтай онгоцны дийлэнхи болсон ах дүү нарынхаа хамтаар Осака хотын нисэх онгоцны буудалруу зүглэлээ. Шөнө нь сайн унтаагүйг хэлэх үү, хичнээн ядраад унтмаар байсан болов 10000 метрийн өндөрт цагт 1000 орчим километрийн хурдтай давхиж байснаас чих дүнгэнэх ба нислэгийн цаг ч богино учир тухтай амрах цаг олдолгүй тал нутагруу нисэх онгоцонд суугаад сайхан амарч авах санаатай байтал 12 цаг 20 минутад нисэх ёстой байсан онгоц маань бороон дунд зогссоор л байна.

Хүлээлгийн танхим ганцхан цуг нэгтнүүд маань бус Монголруу ажлаар явж буй Солонгосууд болоод аялалаар яваа Японууд харагдана. Дэлхийд эдийн засгаараа 3-т ордог улс гэхэд энэ нисэх буудал дээрээс интернэтэд орно гэдэг жаахан хэцүү ажил юм. Яг одоо өвөр дээрээ компьютер тавьчихаад газар дээр сууж байна.

Энэ хүртэл яаж ирсэн аялалын түүх тун сонин. Уг нь бол 6 сарын 29 ны өдөр буюу уржигдар Инчон хотоос тал нутагруугаа нисэх байсан боловч, манай төрийн өмчит авиа компаний "гайхамшигт" бодлого хийгээд менежментийн үр дүнд 3 цаг нисээд орчихдог газарлуу одоо болтол очоогүй харин ч эсрэг зүг нисэж ирчихээд байж байна. Яахав бүр хүмүүсээ хаясангүй, хаа байсан Японоор дамжуулаад авч байгаа ч заавал ингэх хэрэг байсан эсэх дээр эргэлзэж байна. Ямар ч бизнесийн байгууллага өөрсдийгөө алдагдалд оруулан байж "ийм" шийдвэр гаргана гэхээр аргагүй л "Moral hazard" гээч юм нэвт үнэртэж байна. Эндэх МИАТ компаний төлөөлөгч настайвтар ах байна. Ийш тийш л гүйгээд байна. Бичээд сууж байсан Японоор "...онгоцондоо суу..." гээд л зарлаж байх шиг байна. Босохоос.

Бороотой арал дээрээс

Нэг мэдсэн аль хэдийн 11 цаг 20 минут болчихож. Уг нь өнөөдөр тал нутагруу тэнгэрийн хүлэгт суугаад нисэх байсан боловч манай төрийн өмчит компаний гайхамшигт бодлогын ачаар дэлхийн хаа нэг тийшээ зүглэн нисэх онгоцны чимээ хажууханд дуулдах зочид буудалын өрөөнд ганцаараа хэвтэж байна. Эхлээд ч яахав урьд нь байдаггүй байсан телевиз энэ тэр үзээд их л таалагдаж байсан ч, тэр адреналин нь нээх өндөр тунтай үүсээгүй бололтой одоо нэг салбайсан нөхөр сууж байна. Тэгж байгаад фэйсбүүк дээрээ "Гяндангийн мухарт цаазын гүйцэтгэлээ хүлээн суух ялтан, чимээгүйн дунд нислэгээ хүлээн хэвтэх зочид буудлын хоригдолтой адил байж болох юм." гээд биччихсэн чинь эрхэм анд Түвшөө "Яаж адил байхав... Нэгэнд нь ирээдүй байна, харин нөгөөд нь алга байна шүү дээ..." гэсэн мөрөөр амаа таглуулав.

Хийх юмаа олж ядан хүүхэд наснаас ижилдэн дассан компьютер хүртэл сонирхол татахаа байж эхлэхэд орчин тойрноо судлах санаатай гарч алхалаа. Аралын үүл шал өөр харагдах юм. Гүн харанхуйд цагаан будаг цацсан мэт учир битүүлэг хийгээд нууцлаг харагдах тэнгэрээс удалгүй бороо дусаж эхэлсэнд, шүхэргүй гарсан миний бие шалавхан буудлын зүг зүглэхдээ нутгийн Солонгосуудыг бус зочид буудлын эзэд болоод энгийн үед байдаггүй өндөр эмэгтэйчүүл хийгээд гадаад царайтай "зочид"ыг харлаа. Борооны улирал нэгэнт эхэлсэн тул зочид гадаа ч дотор ч асар чийгтэй байх бөгөөд эйр-кондишн асаачихаар тохируулгыг нь ойлгохгүйн учир даараад болохгүй унтраагаад минут ч хүрэхгүй хугацаанд халууцаад болохгүй, орон дээрээ хана налаад сууж байна. Телевизээр үзчихмээр сонирхолтой юм нэг ч алга. Техник технологийн дэвшлийг ашиглан 60км-ын цаана өрөөндөө сууж байгаа нэгэн найзтайгаа скайпдаж байгаа боловч тоглож байгаа тоглоомондоо ялагдах тоолон уурсах дуунаас өөр үгс үл сонсогдоно.

Яг үнэндээ бол энд нээх ирээдүй гэхээр юм харагдахгүй түр зуур шаварт суучихаад л байж байна. Дараагийн бичлэгтээ яагаад ийм болсон талаар судлаад бичнээ.

Тэргүүн хийгээд Террорист

Саяхан манай гуравдагч хөрш АНУ-ын тусгай бэлтгэлтэй цэргүүдийн нухсан Осама Бин Ладен өөрийн цэргүүдээсээ бусад хүн болгоны үзэн ядалтын төв болж байлаа. Яагаад гэвэл тэр хэдэн мянган хүнийг алсан террорист аллагын гол зохион байгуулагч байсан. Тэр хүн тусгай бэлтгэлтэй тэнгисийн цэргийнхний гарт буудуулаад газарт унасаны дараа бол нэгэн цагт эхээс төрөөд буцаад газар дэлхийдээ шингэн алга болдог тэрнээс хэдхэн хормын өмнө амьд байсан биет. Гагцхүү өөрийнхөө зорилгын төлөө үйлдсэн зүйл нь түүнийг бүхэл дэлхий ертөнцөөрөө үзэн ядах сэтгэлийг төрүүлсэн. Манайд анхны удаа айлчилсан их гүрний ерөнхийлөгч ч мөн адил тийм сайн нэртэй байгаагүй. Гэхдээ энэ хоёр хүнд нэг чанар ижил буй. Бусдын юу гэж дүгнэхээс үл хамааран өөрийн зорилго, тэмүүлэлийн төлөө зүтгэсэн. Тэр зорилго тэмүүлэл нь хувийн байна уу хувьсгалын байна уу гол биш энэ хүмүүс махан биеийнхээ чадварыг оюуны хүчтэйгээ ашигласан. Яахав аль алиных нь хувьд төрөх цагаас заяасан нөлөөтэй гэр бүл л байсан байх.


Аливаа амьтай амьгүй "бүтээгдэхүүн" ямар нэг зорилго дор, ямар нэгэн шалтгааны үр болон үүсэн бий болдог. Хүний хувьд тэр зорилго нь юу гэдгийг, өөрөө ч мэдэхгүй байгаа би тодорхойлж чадахгүй юм. Магадгүй амар амгалан амьдарч, оюун ухаанаа цэнгэг байлгаж, бусдыг энэрэн нигүүлсэн байх юм болов уу гэж ойлгоод байдаг. Тэр зорилгодоо хүрэх зам нь харин хүн болгонд харилцан адилгүй бөгөөд тайван нөхцөлд торнисон хүн ерөнхийлөгч болж байхад, тааламжгүй нөхцөлд өссөн хүмүүн террорист болчихсон давхиж явна. Манай нэг профессор "зам нь замыг нээдэг" гэж хэлж байсан юм. Өөрөөр хэлбэл мухар зам гэж байхгүй гэсэн санаа. Харин бид яадаг вэ гэхээр, нэг замаар явж байгаад тэр замаа өөрийн мөнхийн явах ёстой зам мэт сэтгэж мухардалд орвол ихэнх нь бууж өгөөд дуусдаг байхад, хэсэг бүлэг нь өөр замыг хайдаг. Өчигдөр үертэй байсан зам өнөөдөр үертэй байх албагүй. Мөч бүр ертөнц хувьсан өөрчлөгдөж байна. Замаа зөв хай.

Хөлдүү бичлэг

Зун цагийн налгар өдрүүдийг
Зураг шиг сайхан хосуудын дүр чимнэ
Зөнөсөн өвгөн мэт миний дотор
Зөв буруу нь үл мэдэгдэх бодлууд эргэлдэнэ

Урьд нь шархалж үзээгүй мэт би хайрламаар байна

Урт олсон дээрээс үл хальтран дүүлэх мэт би дурлан наадмаар байна

Улиг болсон тэнэг бодлууд сэтгэлээс үл гарна

Ухна мэт мунхаг би бодлоо захирч үл чадна

Цэв хүйтэн ус цавьруу орох мэт ухаа сэргэлээ
Цэнгэгийг даран булингартуулах шороо дэндүү их юм
Цэлмэг өдрийн эхлэл болж наран гийх мэт
Цэгнүү тэнэгийн толгой ухаан орж эхэллээ

Олон хамаг амьтны тусын тулд зүтгье
Оломгүй их далай мэт ухааныг үүсгье
Огтлогдон тасарсан зүрх мэт сэтгэлийг нэгтгье
Огоорч эргүүтэхийг дуудах харанхуй бодлыг гэгээрүүлье

Дуусдаггүй "яагаад"уудыг уу

Дараагийн долоо хоногт хичээлийн шалгалтууд өгөгдөөд энэ улирал дууслаа гэж. Тал нутагтаа очиж дээрээс унах гэж байгаа мэт гялалзах ододыг ширтэн хэвтэх мөч дөхсөөр л. Урьд нь Монголд байхдаа тэр ододыг тийм сайхан гэдгийг Солонгосын хойг дээр амьдрах болсон цагаас хойш ухаарч байх шиг байна.
Дүрсгүйтэж байгаад хичээл сонголт дундаа "Одон орны ойлголт" гэдэг хичээл оруулчихсан аймшгийн мэргэжлийн нэр томъёог нь ханзаар биччихсэнүүдийг нь ойлгохгүй ч гэлээ өөрсдийн ямар эгдүү хүрэм жижигхэн гэдгийг сайн ойлгоод байгаа шүү. Тэгээд л яагаад энэ ертөнц үүсээд яаж яваад би энд ингээд бодоод бичээд байгаа юм бол гэсэн философийн бодолд автагдаад л.

Монголд харилцааны сургууль дээр байхад оюутны зөвлөлд доор нь ажиллаж байсан нөхдүүд сая хонхны баяраа хийж байна тэгсэн би энд хэдэн ойлголтын хичээлүүд сонсоод явж байна. Гэхдээ төрөлх бус хэлээрээ юмыг сонсоно гэдэг тархийг ч хөөрхөн чангалдаг бололтой юм. Манай сургуулийн оюутан бүр сонсох ёстой "Загалмайн шашны ойлголт" хичээлээр Есүс гэж "хүн" яаж яваад бурхан болчихов, яагаад энэ олон хүмүүс шинжлэх ухаанаар бүү хэл эрүүл ухаанаар хэлэхэд хэцүүхэн зарим нэг зүйлсүүдэд ингээд итгээд яваад байна гэдэг талаар орж байгаа юм. Ухаан орсон цагаасаа лам багш нарыг харж, Гандан хийд орж хүрд эргүүлж өссөн миний хувьд эхлээд энэ хичээл эвгүй санагдаж байлаа. Тэгсэн сонсоод байх тусам бүр их юм эргэцүүлж байна шүү. Нээрээ энэ чинь яагаад гэсэн бодол төрж эхэлж байх юм. Шашны хувьд "итгэж" явах бус шашны шавийн хувьд "амьдарч" байж гэмээнэ "жинхэнэ итгэл" байна гэсэн нэг мөр дүгнэлтэнд хүрэх шиг болсон. Бодоод эхлэхээр тогтсон үзэл бодлоос эхлээд үйл хөдлөл ч гэсэн өөрт хүртэл мэдрэгдэхээр өөрчлөгдөөд эхэлдэг бололтой юм.

За тэгээд л "гоё" эмэгтэйг хараад сэтгэлд нэг тийм баясах сэтгэл төрдөг дийлэнхи эрчүүл байхад бас өөртэйгөө ижлийг сонирхдог эрчүүл байдаг гэхээр төрөх цагаас ялгардаг гормон нь л өөр гэсэн хариулт гараад ирнэ. Тэгтэл яахаараа тэр гормон нь өөрчлөгдөөд байдаг юм.
Яагаад эмэгтэйчүүд гоё гутлын дэлгүүрийн хажуугаар өнгөрөхдөө заавал хардаг вэ гэх мэтчилэн арай гавалаа цоолоод гарчихгүй олон яагаад дунд бүдчин төөрсөн жижиг тархи минь байж байна. Гэхдээ бодоод байхаар нэг л тайлбар(шүтэн барилдлага) дээр буугаад байдаг болохоор Бурхан багш үнэхээр агуу сэтгэгч байжээ ч гэж нэг бодогдоод л байгаа юм.

Зурагдсан хуурцаг

Яаж байгаад зурчихсанаа үл санах

Ялтаст хуурцаг эргэж байна
Аялгуу хөглөсөн чимээ бус
Яг л нэг хэмнэл эргээд байх шиг

Зурагдсан ангалаас гарах
Тэр яршигт дуутай ихэрлэн
Зурагдсан сэтгэлээс үл гарах
Энэ хөлдсөн бодол байх шиг

Цаг хугацааны ангалд унасан мэт
Миний сэтгэл
Зурааснаасаа үл давах тэр хуурцаг хоёр
Нэг агаар амьсгалдаг болтой

Түүх

Монгол уламжлал тэр үү бүр багаас л үлгэр сонсож өсөөд, арай том болохын хамтаар хүрээлэн буй "томчуул" түүх ярьж, толгой бол өнгөрсөн цагийн үнэн, давсалсан, туйлширсан янзан бүрийн мэдээллээр бөмбөгдүүлсэн гэхэд болно. Бага байхад бол энд тэнд явж байгаад сонссон, хичээл дээр сурсан, хичээл дээр үзсэн гээд сонссон болгондоо л бараг итгэж явсан шиг байгаа юм. Тэгээд сүүлд нөгөө мэдээллүүд дээрээ тулгуурлаж мөрийцөөд багагүй тооны амттан алдсан даа.

Одоо ингээд арай ухаан орчихоод дүгнээд үзсэн, төрсний гэрчилгээн дээр байдаг өөрийнхөө төрсөн он сар өдөртөө ч итгэхгүй хэмжээнд очитлоо няхуур ханддаг болчихсон байх шиг. Яг үнэндээ бол төрөх эмнэлэгт л намайг тэгээд биччихсэн болохоос яг тухайн үеийн ой дурсамж лав надад байдаггүй юм. Байсан ч ой дурсамж нь байгаа юмыг өөрчилж болоод байгаа жишээ хэд хэд байна. Тэр тусмаа улс төрийн шинж чанартай дурсамж өөрчлөх аргууд бүр цагаандаа гарчихсан байдаг бололтой. Өнөөдөр "Христийн шашин ба орчин үеийн ойлголт" гэх сонгож авсан хичээл дээр сууж байсан профессор тэгж ярьж байна, хүний мөн чанар бол ерөнхийдөө "амьд" үлдэх. Анх энэ хичээлийг сонгочихоод, за нөгөө шашин яриад явчихгүй байлгүй гэж найдаж байсны дагуу багшын хувьд өөрөө сүмийн номлогч хүн ч гэлээ хичээлийн хувьд судлаач хүний хувиар Есүс Христ гэж чухам түүхийн хуудаснаа ямар хүн байсан талаар заадаг.

Амьд үлдэх арга сүвэгчилж байгаа дээр нь нэмээд эрх мэдэл, хөрөнгө гэсэн хоёр том хүчин зүйл нэмэгдчихвэл одоогийн энэ Ливи, Иемэн, Сири гэх мэт улсуудад болоод байгаа асуудал хамгийн наад захийн жишээ гэж байна. Гэхдээ ерөнхийдөө бол Кадафи ч гэдэг юм уу, Мубарак  эсвэл бид нарт хамгийн ойрхон жишээ болоод байгаа хүмүүсийн хувьд хувь хүний муугаасаа бус ерөнхийдөө дарж чадаагүй хүний мөн чанар нь тэр бололтой юм.

Бид нарын хэрэглэдэг цаг тооны бичиг(хуанли)ийн хувьд дундад зууны үед Ромоос жилийн жилд гаргадаг байсан ба "дээр" байгаа нөхдүүд өөрсдөө суудалдаа удаан суухын тулд "автор"уудад нь эд баялаг өгч тэрхүү "дээд суудал" дээр байх хугацаагаа чадахаар сунгаж байсан байгаа юм.
Сүүлийн үед бүр багаасаа хойш л үндэсний чөлөөлөгч баатар болох Д.Сүхбаатар жанжины талаар бол янзан бүрийн яриа гараад эхэлж байна. Зарим нь бүр нээрээ тийм бол яах вэ ч гэмээр. Гэхдээ л тухайн үед юу ч болж байсан, үр дүнд нь өнөөдөр Монгол улс тусгаар тогтносон улс байж л байна. Түүхийн хуудаснаа тодорч гараагүй ч шивнээстэй үйл явдал хичнээн байдгийг хэн ч мэдэхгүй. Зарим нөхдийн хувьд өнгөрснийг өөрчилөх ирээдүйг өөрчилөхөөс амархан байх шиг байгаад байгаа юм.

Өнгөрсөнд хөтлөгдөж бус, тэртэй тэргүй очиж байгаа ирээдүйдээ хөтлөгдөж амьдарч гэмээнэ хүн болоход жаахан ч гэсэн ойртох шинжтэй.

My Magic woman (list)

Нөхөр Х.Д.Анарболд бол нээх тийм гийгүүлчихсэн амьтан биш л дээ. Тэгснээ өнөөдөр Анушчиктай скайпаар чалчих гэж оролдож суухдаа нэг хаяг аваад ороод үзсэн Индра гээд дам мэдээллээр бол ном аймар их уншдаг нэгэн хүн өөрийнхөө мөрөөдлийн залуугийн болзолыг зурайлгачихаж. Сонирхоод харсан чинь би 15 аас 11 ийг нь хангах шив. Тэгснээ гэнэт өөрийнхөө мөрөөдлийн эмэгтэйн, шинж чанаруудыг сийрүүлэхээр шийдлээ.

1. Хүйс нь эм бөгөөд эрэгтэй хүн сонирхдог(эмэгтэй "бас" сонирхдог бол ...)
2. Төрсөн өдөр
   -Туулай эсвэл гахай
   -Нум, Матар, Хумхын
   эдгээрт тохирж байвал логикийн хувьд их сайн
3. Архи, тамхи гэгдэх зүйлийг болж өгвөл хэрэглэдэггүй
4. Өндрийн хувьд хамаа байхгүй ч, жингийн хувьд "аймар" гэсэн үг орохгүй байх
5. Хацар нь хонхойдог бол юутай эгдүү хүрэм
6. Шашин хамаарахгүй ч философитой
7. Чөлөөт сэтгэлгээтэй(зураач, нийтлэлч, архитектур, дуучин гэх мэт)
8. Ном уншдаг. Гэхдээ донтой гэсэн үг биш
9. Мэдээ уншаад амархан итгэдэггүй
10. Хөөрхөн аашлах дуртай
11. Чих нь их хөөрхөн хэлбэртэй
12. Сүмийн номлогч шиг хүнийг сонсдог. Нэг ёсондоо намайг сонсоод ойлгоно гэсэн үг
13. Намайг хачин болтол цохих, тулааны урлагтай
14. Мартамхай бус
15. Өөрийн гэсэн аягатай
16. Алтангадас од шиг. Өөрөөр хэлбэл байсанд байрандаа л гэсэн үг.

Эд бол миний мөрөөдлийн бүсгүйн шинж чанар буй за.

Хаяад орхин явах

Солонгосын нэгэн хувраг багшын бичсэн номны ард байдаг үгийг чадан ядан орчууллаа.


버리고 비우는 일은 결코 소극적인 삶이 아니다.
Хаян хоослох гэдэг ямар ч байсан идэвхигүй амьдрал биш.
그것은 지혜로운 삶의 선택이다.
Тэр бол гэгээрсэн амьдралын зам юм.
버리고 비우지 않고서는 새것이 들어설 수 없다.
Хаяж хоослохгүйгээр шинэ зүйл орж ирэхгүй.
일상의 소용돌이애서 한 생각 돌이켜,
Өдөр тутмын амьдралын тойргоосоо гарч сэтгээд,
선뜻 버리고 떠나는 일은 새로운 삶의 출발로 이어진다.
эргэлзээгүйгээр хаяад орхин явах нь шинэ амьдралын гараа болно.
미련없이 자신을 떨치고
Хүлээсгүйгээр өөрийгөө угз мултлаад
때가 되면 푸르게 잎을 틔우는 나무를 보라.
Цаг нь болохоор ногоороод навч нь дэлгэрч буй модыг хар.
찌들고 퇴색해가는 삶에서 뛰쳐나오려면
Зовлондоо нөхцсөн харанхуй амьдралаасаа тасарч гарахын тулд
그런 결단과 용기가 있어야 한다.
Тийм л шийдвэр хийгээд зориг байх хэрэгтэй

Бүлэглэл

Хүн төрөлтөн ертөнцөд ганцаараа ирээд ганцаараа буцдаг ч, нийгмийн харилцаанд "ганц дайчин" амжилт олж байсан нь түүхийн бүхий л цаг хугацаанд оршин тогтнож байгаагүй. Ганц хүн бүх юмыг хийхэд, оюуны болоод материаллаг хүчин чадал мөхөсдөх учир, эрх ашгаараа бүлэг болж нэг зүйлийн төлөө тэмцдэг байсан шиг санагдаад байгаа юм. Тэр дундаа хамгийн том бүлэг улс төрийн нам шиг байгаа юм. Монгол олон намын тогтолцоонд шилжээд 20 жилийг аль хэдийнэ ардаа орхичихож. Энэ хооронд эдийн засаг, эрх мэдлийн төлөөх бүлэглэлүүд нийлж, бутарч, салж янз бүр болсоор өдийг хүрчээ.

Цаг хугацаа явахын хэрээр эдийн засаг томорч, дээр нь хэд хэдэн "стратегийн ач холбогдолтой" гэх уурхайнуудаа ашиглалтанд оруулах гэж байгаа болохоор, цаад талдаа 5 жилийн дараа гэхэд урьд яаж ч шавхаад "шилэн форд"ны үнэ гаргадаг байсан газраас асар их хэмжээний эдийн засгийн хүчийг олж авах боломжтой нь илт тодорхой болоод эхэлж байгаа юм. Эдийн засгийн асар их "потенциал" гэдэг эсрэгээрээ эрх мэдлийн суурь болж өгдөг нь илэрхий. Уг нь ардчилал үүсэхэд, үсрээд "чоно шиг" сэтгэдэг байсан хүмүүс зэрлэг капитализмаа дагаад зэрлэг харах болсон. Анхны улс төрийн аллага 1998 онд гарч байсан. Одоо цаашид байдал нилээд эвгүйрэх магадлал байна.

Энэ хүртэл эрх мэдэл, эдийн засгийн хүчтэй болсон хэсэг хүмүүсийн хувьд цаашдаа улс төрийн бүлэглэл шаардлагыг нь хангахгүй болох шинжтэй. Тиймээс далдуур ажилладаг механизм болох гэмт хэргийн бүлэглэлийн гүйцэтгэх "засаглал" системийн хувьд нарийн болж улам хүчээ авах биз. Аль эсвэл та биднийг мэдээгүй байхад аль хэдийнэ функциональ болчихсон ч байж магад. Ирээдүй гэрэлтэй байна гэдэгт итгэлтэй байгаа, гэхдээ зөв системээр явахгүй бол улс төрийн намууд шиг телевизээр байлдахгүй нь тодорхой.

Ялзрал

Яг одоо үүрийн 3 цаг болох гэж байна. Фэйсбүүкийн үндсэн хэдэн функцүүд ажиллахгүй 3 долоо хоносны эцэст ямар ч гэж хэвийн байдалдаа орж би гэдэг хүн жаахан ч гэсэн баярлаад авлаа. Чухам л гэгээрчихсэн мэт амьтан сүүлийн үед үндсэн анхаарал хичээл&эмэгтэй гэдэг юман дээр төвлөрүүлээд өөрийгөө ялзарч байгааг анхаарахгүй яваад байсан бололтой. Гэхдээ энэ ялзрал сүүлийн үед үүссэн ч юм биш, бүр дунд сургуульд байх үеэс буюу нилээд хэдэн жилийн өмнөөс улбаатай байж магадгүй юм гэсэн дүгнэлтэнд хүрээд байна.

Би ялзрал гэж үзээд байгаа ч зарим хүмүүст сайн зүйл ч байж магад. Ерөөсөө нэг тийм хөнгөн хуумгай гэх юм уу даа. Дунд сургуульд байхдаа олимпиадад ордог байлаа. Нэг удаа эцэг эхийн хурал дээр манай анги даасан багш намайг "хийтэй бөх" гэж хэлж байсныг сонссон нь одоо болтол санаанаас гардаггүй юм. Яахав харилцааны гээч сургуульд сураад, гадаад дотоодоор тэнээд ирэхээр намба жаахан суугаад нухацтай боддог болсон ч нөгөө л хий нь оршин байсаар байгаа бололтой юм. Өөрийгөө нэг үгээр илэрхийл гэвэл, салхи гээд хэлчихэд оночихмоор ч юм шиг. Яахав тодорхой хэдэн зүйл дээр үнэхээр гүн суурьтай ханддаг ч ерөнхий байдлаараа би яг л салхи ч шиг тогтворгүй нэгэн бололтой.

Тооны хичээл үзэж байхдаа ч, хэлний хичээл үзэж байхдаа ч зөвхөн тухайн үед хэрэгтэйг нь л сураад хэрэглэхийг нь хэрэглэж байсан маань шалгалт зэрэгт багагүй амжилттай хэрэгждэг стратеги байсан боловч, жинхэнэ амьдрал дээр маш муу суурь болж байх шиг байна. Одоо нээх оройтоогүй байх шиг байна. Ялзрал байгаа ч арилгачихвал болох шинжтэй.

Энэ бичлэгийг уншиж байгаа та ч гэсэн оюун бодол, биеийн чинь хаа нэгтээ ялзарч буй хэсэг байх вий хэсэг тунгаагаад үзээрэй.